Operationeel directeur drs. Hans van Vliet van het Kerkgenootschap Leger des Heils is er duidelijk over in zijn presentatie: een nieuwe zangbundel voor een kerk is ingrijpend. Niet alleen kost zoiets enorm veel tijd en inzet -er is zo’n acht jaar aan gewerkt-, het zorgt ook voor onwennigheid en vervreemding. „Het is vooral even slikken voor onze eigen mensen”, aldus de majoor donderdagmiddag op het hoofdkantoor van het Leger in Almere.

Waarom dan toch na ruim twintig jaar -de vorige bundel dateert uit 1985- alweer een nieuwe bundel? Van Vliet: „Een aantal liederen werd bijna nooit gezongen. Die hebben we verwijderd. Tegelijk zijn er nieuwe liederen ingeburgerd geraakt. Hiervan hebben we er een aantal opgenomen.”

Daarnaast is een groot aantal liederen aangepast aan de huidige tijd, zegt de majoor. „Het is belangrijk dat verouderde woorden en beelden worden vervangen door modernere. Mensen hebben tegenwoordig andere associaties bij ”een Lam Dat bloedt en voor ons geslacht is” of bij liederen over ”de rust na het strijden”. Dat hebben we dus aangepast. Daarbij hebben we er wel voor gewaakt dat de kern van waarvoor wij staan dezelfde is gebleven.”

Tienduizend
Roel van Kesteren, verantwoordelijk voor de zang en de muziek bij het Leger, laat met een paar voorbeelden zien en horen wat er veranderd is. Het lied ”Jezus is mijn Heiland” luidde in de 1985-bundel zo: „Jezus is mijn Heiland, prijs zijn naam!/ Hij schonk volle vree aan mijn hart./ Toen ik met mijn last van schuld tot Hem kwam,/ met een ziel van zonde zwart,/ hoorde Hij genadig mijn gebed/ wees m’ op zijn doorstoken zij en liet mij ervaren:/ ’k ben gered door ’t bloed gevloeid voor mij.”

In de aangepaste versie klinkt het als volgt: „Jezus is mijn Heiland, prijs zijn naam./ Hij gaf vreugd’ en vrede aan mij./ Toen ik met mijn zondeschuld tot Hem kwam,/ maakte Hij mij daarvan vrij./ Hij verhoorde mijn oprecht gebed,/ nam mij in genade aan./ ’t Was zijn dood waardoor ik werd gered,/ ik leef voor Hem voortaan.”

Voor Klaas van der Kamp van uitgeverij Jongbloed (Heerenveen) was de modernisering van de liederen reden om met het Leger in zee te gaan. „Tegenwoordig zie je dat er ook buiten de kring van het Leger des Heils belangstelling is voor de geloofsbeleving binnen deze kerk. Hun liederen zijn ook direct en laagdrempelig. Daarom vind ik het belangrijk dat de Heilsbundel, nu die eigentijds is, tussen de andere liedbundels in de boekhandel te vinden is.” Jongbloed realiseerde een oplage van 10.000 exemplaren, waarvan zo’n 1000 bundels naar de boekhandel gaan.

Geloofsbeleving
Muziek en zang spelen binnen het internationale Leger des Heils (Salvation Army), in 1865 opgericht door de Engelse methodistenpredikant William Booth, vanouds een grote rol. Dat geldt ook voor de Nederlandse afdeling, die dit jaar 120 jaar bestaat. Het zingen van liederen is voor het Leger altijd een belangrijke manier geweest om de opdracht om het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn Naam de menselijke nood te lenigen, gestalte te geven, zegt majoor Van Vliet. „Maar ook om uiting te geven aan onze eigen geloofsleer en geloofsbeleving.”

Daarom bestaat de nieuwe liedbundel voor 90 procent uit eigen Heilsliederen. Voor de andere 10 procent is geput uit bestaande bundels. Zo zijn zowel uit het Liedboek voor de kerken als uit de bundel Opwekking tien liederen overgenomen.

„Wij kennen in onze gemeenschap een grote mate van vrijheid als het gaat om het zingen van liederen uit andere tradities”, zegt Van Vliet desgevraagd. „Zo komt het dat bijvoorbeeld Opwekkingsliederen ingeburgerd raken in de gemeenten, en nu ook in de nieuwe bundel zijn terechtgekomen.”

Dergelijke liederen moeten volgens hem echter niet de overhand gaan krijgen. „Ik maak in sommige korpsen diensten mee waar ik zes van de acht liederen niet mee kan zingen. Dat werkt vervreemdend. Dan haak je innerlijk af.” Hij geeft echter toe dat het moeilijk is om de invloeden vanuit bijvoorbeeld de evangelische kringen tegen te houden. „De geloofsbeleving daar en ook de liederen komen sterk overeen met onze traditie. Zo hebben wij tegenwoordig ook vaker een praiseband in de eredienst dan de traditionele brassband.”

Waar het Leger zich dan wel in onderscheidt? „Doordat je bij ons als heilssoldaat voor je leven trouw belooft. Maar dat is tegelijk een lastig punt voor het Leger. Want de oudere generatie valt weg, terwijl jongeren vaak niet meer die radicale keus willen maken.”

Hoewel in 2005 het aantal leden licht groeide, laten de cijfers die binnenkort in het jaarverslag over 2006 verschijnen, zien dat er in laatstgenoemd jaar een lichte daling van het aantal leden is geweest, zegt Van Vliet. Zijn kerkgenootschap kent in Nederland ruim 6800 leden, verdeeld over 73 kerkelijke gemeenten. „Ik ervaar het als een grote verantwoordelijkheid om de identiteit van ons kerkgenootschap te behouden, aldus de directeur.